#1 Chi Lueng Chiu over autonomie, emotieregulatie en authentieke keuzes maken.

Autonomie als psychologische voedingsstof: inzichten uit de eerste aflevering van de podcast ‘Grip op je Groei’ 

In de eerste aflevering van de podcast Grip op je Groei gaat Saraï in gesprek met Chi Lueng Chiu over autonomie als essentiële psychologische voedingsstof. Een gesprek over waarom autonomie zo fundamenteel is voor ons welzijn – en hoe je het in je dagelijks leven kunt versterken. 

Wat is autonomie en waarom is het zo belangrijk? 

Autonomie is een van de drie psychologische basisbehoeften binnen de zelfdeterminatietheorie, naast competentie en verbondenheid. Chi legt uit waarom deze theorie zo krachtig is: het is een wetenschappelijke benadering die empirisch is onderbouwd. “Een wetenschappelijke theorie doet meer dan alleen verklaren – ze kan ook voorspellen. Alle verklaringen worden proefondervindelijk getest en getoetst. De zelfdeterminatietheorie is op die manier opgebouwd en crosscultureel onderzocht. Dat betekent dat als je haar overal aantreft, ongeacht cultuur, ze behoort tot de essentie van de mens.” Chi vergelijkt psychologische basisbehoeften met voedingsstoffen: we hebben ze simpelweg nodig om te kunnen floreren – net zoals we voedsel en water nodig hebben. Het maakt niet uit of je dénkt dat je ze niet nodig hebt; zonder deze voedingsstoffen zul je langzaam achteruitgaan.

Autonomie is niet hetzelfde als onafhankelijkheid 

Een veelvoorkomend misverstand is dat autonomie gelijkstaat aan onafhankelijkheid of individualisme. Chi maakt duidelijk dat dit niet klopt: “Wat kenmerkend is aan zelfsturing en authenticiteit, is de ervaring van vrijwilligheid. Als je me een blinddoek omdoet, mijn hand vastpakt en me de trap afleidt, ben ik natuurlijk niet onafhankelijk. Maar zolang ik vrijwilligheid ervaar, valt dat wél binnen autonomie.” Hij illustreert dit met een treffend voorbeeld: iemand die er bewust voor kiest om anderen te verzorgen die niet voor zichzelf kunnen zorgen, handelt niet individualistisch – maar wel autonoom. Je kunt vrijwillig een groep dienen en daarbij volledig autonoom zijn.

De rol van waarden bij autonomie 

Waarden spelen een cruciale rol in autonomie, met name in het aspect van authenticiteit. Chi omschrijft waarden als “cognitieve representaties van je innerlijke drijfveren” – of eenvoudiger gezegd: “het verhaaltje dat je jezelf vertelt over waarom je iets belangrijk vindt.” Het kennen van je eigen waarden stelt je in staat om keuzes te maken die authentiek zijn en je veerkracht geven op momenten van hoge druk. Het tegenovergestelde van autonomie is dat je waarden klakkeloos overneemt van je omgeving, zonder ze kritisch te onderzoeken. Als kind gebeurt dit automatisch, maar een gezonde ontwikkeling betekent dat je gaandeweg je eigen, unieke waarden leert herkennen en vormgeven.

Emotieregulatie: een voorwaarde voor autonomie 

Een belangrijk inzicht uit het gesprek is dat emotieregulatie essentieel is om autonomie te kunnen ervaren. Chi verwijst hierbij naar het werk van neurowetenschapper Antonio Damasio: “Je moet kunnen voelen om keuzes te kunnen maken. Als je niet kunt voelen, kun je ook niet de urgentie ervaren om keuzes te maken.” Veel mensen hebben moeite met emotieregulatie – volgens schattingen geldt dit voor 30 tot 50 procent van de bevolking. Hierdoor wordt het lastig om keuzes te maken die echt goed voor henzelf zijn, zelfs als ze rationeel weten welke richting bij hen past. Chi legt uit dat we eerst een zogenaamd ‘kernaffect’ ervaren – een vaag, primair gevoel – nog voordat we dit kunnen duiden als een specifieke emotie. Door beter te leren voelen en deze gevoelens nauwkeuriger te benoemen (een vaardigheid die hij ‘granulariteit’ noemt), worden we beter in staat om keuzes te maken die in lijn zijn met onze waarden.

Vrijwillig lijden als onderdeel van autonomie 

Een belangrijk aspect van autonomie is dat het niet altijd om prettige ervaringen draait. Chi introduceert het concept van ‘vrijwillig lijden’: “Niet alles hoeft leuk te zijn – je moet het vooral belangrijk vinden. En als je bereid bent om oncomfortabele gevoelens te trotseren omdat jij het belangrijk vindt, dan noemen wij dat vrijwillig lijden. En vrijwillig lijden bouwt karakter.” Dit staat in schril contrast met de hedendaagse overtuiging dat alles altijd leuk en moeiteloos moet zijn. Door te erkennen dat waardevolle keuzes soms gepaard gaan met ongemak, kunnen we authentiekere beslissingen nemen – keuzes die echt passen bij wie we zijn.

Hoe bouw je bruggen naar anderen die jouw keuzes niet begrijpen? 

Een veelvoorkomende uitdaging is dat mensen in je omgeving je authentieke keuzes niet altijd begrijpen of steunen. Chi adviseert dan om een ‘affectieve brug’ te bouwen: “Je zult een brug moeten bouwen naar die mensen, en die loopt altijd via het gevoel. Iemand die verontwaardigd is over jouw waarden ga je niet overtuigen met feiten.” Zijn advies: vraag naar de zorgen van de ander, en luister daar oprecht naar. Door hun gevoelens te erkennen, voed je hun autonomie. Dat creëert ruimte voor wederzijds begrip – en pas daarna kun je uitleggen waarom jouw keuzes voor jou belangrijk zijn. Zoals Chi het verwoordt: “Als die affectieve brug er is, dan gaan mensen jou dingen gunnen. En dat wil niet zeggen dat ze het eens hoeven te zijn met jouw beslissing. Ze hoeven alleen te zeggen: ik gun jou je geluk.”

Autonomie is een sociale kwestie 

Een belangrijk inzicht dat Chi deelt, is dat de zelfdeterminatietheorie – ondanks wat de naam misschien suggereert – geen individualistische, maar juist een sociale theorie is: “Behoeften kun je alleen bevredigen als er behoeftensteun is vanuit de omgeving. En op het moment dat dat gebeurt, zie je dat mensen pro-sociaal worden.” Door elkaars autonomie te stimuleren en te ondersteunen, ontstaat er vanzelf ruimte voor de ander. Mensen worden van nature socialer wanneer hun psychologische basisbehoeften worden vervuld – maar niet als ze daartoe worden gedwongen. Want dwang ondermijnt juist hun autonomie.

Praktische handvatten voor meer autonomie 

Voor wie aan de slag wil met het versterken van autonomie, deelt Chi enkele praktische tips:

• Leer je waarden kennen: Onderzoek wat je echt belangrijk vindt, niet wat anderen belangrijk vinden dat jij belangrijk vindt.
• Ontwikkel emotionele granulariteit: Leer je gevoelens nauwkeuriger te benoemen en te begrijpen wat je lichaam je probeert te vertellen.
• Bouw affectieve bruggen: Investeer in relaties die belangrijk voor je zijn door oprecht te luisteren naar zorgen van anderen.
• Accepteer vrijwillig lijden: Erken dat niet alles leuk hoeft te zijn om waardevol te zijn.
• Ondersteun de autonomie van anderen: Door de psychologische basisbehoeften van anderen te voeden, creëer je een omgeving waarin iedereen kan floreren.

Chi verwijst ook naar de vragenlijst 'Hero Lift' (te vinden op heroprofiler.nl/lift) die mensen kan helpen hun waarden te ontdekken en bruggen te bouwen naar anderen. 

Boekentip:

Het ABC voor motivatie in onderwijs. Geschreven door Maarten Vansteenkiste en Bart Soenens

Autonomie als voedingsstof voor persoonlijke groei

De kern van het gesprek tussen Saraï en Chi is dat autonomie – de ervaring van vrijwilligheid, authenticiteit en zelfsturing – een essentiële psychologische voedingsstof is die we allemaal nodig hebben om te kunnen floreren. In een tijd waarin we meer vrijheid lijken te hebben dan ooit, blijkt het voor velen toch lastig om echte autonomie te ervaren. Door te investeren in het leren kennen van onze waarden, het verbeteren van onze emotieregulatie en het bouwen van affectieve bruggen naar anderen, kunnen we onze autonomie versterken – en daarmee ons welzijn vergroten.

Chi sluit af met een krachtige boodschap voor opvoeders, leerkrachten en leidinggevenden: “Zij moeten zich gaan realiseren dat ze geen rolmodel kunnen zijn in een wereld waarin ze zelf zouden verdwijnen. In plaats van te zeggen: ‘dit is wat je moet doen’, begin je met: ‘ik weet eigenlijk ook niet alles, maar ik weet wél dat autonomie als voedingsstof noodzakelijk is. Hoe kan ik jou helpen jezelf te ontdekken in deze krankzinnige wereld?’"

Wil je meer leren over autonomie en persoonlijke groei? Beluister dan de volledige aflevering van Grip op je Groei met Chi Lueng Chiu. Vergeet je niet te abonneren voor meer inspirerende inzichten over persoonlijke ontwikkeling en hoe jij grip kunt krijgen op je groei.

Wil je meer leven van Chi? Check www.chivo.nl voor alle opleidingen en volg hem op LinkedIn.